The Jewelry Issue

1721 yılında La Chaux-de-Fonds’daki küçük bir çiftlikte dünyaya gelen Pierre Jaquet-Droz, çocukluğundan itibaren matematiksel kesinlik ve mekanik sezgiyle yoğrulmuş bir zihne sahipti. Brandt-dit-Grieurin, Sandoz ve Robert ailelerine mensup ustalardan aldığı erken eğitim, onu yalnızca saat yapımına değil, aynı zamanda mekanik illüzyonun cazibesine kaptırdı. 1738–1747 yılları arasında kendisini tamamen uzun gövdeli saatler üretmeye adadı; her yeni mekanizma, bir öncekinden daha sofistike, daha müzikli ve daha teatraldi. Zamanı ölçmekle yetinmeyen, aynı zamanda ona sahne kuran bu yaklaşım, kısa sürede Avrupa’nın seçkin müşterilerinin ilgisini üzerine çekti.

1750’de eşini, kısa süre sonra kızını kaybeden Pierre, kişisel acılarını zanaatine dönüştürdü. Tam da bu dönemde tanıştığı Neuchâtel valisi George Keith, onun kader çizgisini değiştirdi ve eserlerini Avrupa saraylarına taşıması için cesaret verdi. Pierre, kayınpederi ve genç usta Jacques Gevril ile birlikte 1758’de altı özel saatle İspanya’ya doğru 49 günlük bir yolculuğa çıktı. Madrid sarayında Kral VI. Ferdinand’a yapılan sunum, dönem kayıtlarına geçen bir sansasyona dönüştü: Elle müdahale olmadan komutla çalan mekanizmalar, sarayın şaşkın bakışları arasında tümüyle satın alındı. 

1759 sonrası, Jaquet-Droz ailesi için otomata çağının başlangıcıydı. Oğlu Henri-Louis ve Leschot ile birlikte ürettikleri insan biçimli mekanik figürler—The Writer, The Draughtsman ve The Musician—1774’te sergilendiğinde Avrupa entelektüel çevreleri bu mucizeleri bir buluş olmaktan öte, adeta canlılık simülasyonları olarak değerlendirdi. Bu eserler, onları Paris’ten Londra’ya, Flanders’tan Kazan’a, Avrupa saraylarında sürekli bir gösteri turnesine çıkardı.

1774’te Londra’da kurulan atölye, markanın başka bir kıtaya açılmasının kapısı oldu. James Cox’un Canton’daki ticaret ağı sayesinde Jaquet-Droz, 10 yıl içinde Çin’e 600’den fazla otomata, saat ve mekanik obje ihraç etti. Qianlong İmparatoru’nun koleksiyoncu ruhu, Jaquet-Droz’un eserlerini saray kültürünün çekirdeğine yerleştirdi ve marka tarihinin en güçlü uluslararası bağlarından biri oluştu. Bugün bile Yasak Şehir’in koleksiyonlarında özenle saklanan Jaquet-Droz otomataları, hem Çin hem Avrupa mekanik tarihinin kesişim noktasını temsil eder.

1784’te Henri-Louis’in sağlığı La Chaux-de-Fonds’un sert iklimi ve Londra sisleriyle daha fazla mücadele edemeyince aile Cenevre’ye taşındı. Burada kentin ilk gerçek manufaktürünü kurarak grand complication geleneğini geliştirdiler. Şehir, kısa sürede hem entelektüel, hem de zanaatkâr çevrelerde onları büyük bir takdirle karşıladı; Jaquet-Droz ve Leschot’a Bourgeois d’Honneur unvanı verildi, saatçiliğin teknik eğitiminin gelişimi için kurdukları fabrika-okul dönemin en ileri girişimlerinden biri oldu. 1788, markanın hem ekonomik hem yaratıcı anlamda doruk noktasıydı; ancak Çin’deki ödemelerin durması, Londra’daki ana alıcının iflası ve 1789 sonrası siyasi karmaşa, lüks tüketim talebini bir anda çökertti. Pierre Jaquet-Droz 1790’da Bienne’de hayata veda etti; oğlu Henri-Louis ise bir yıl sonra Napoli yolculuğu sırasında, henüz 39 yaşındayken öldü. Böylece 18. yüzyıl aydınlanma ruhunun en şiirsel saatçılığı, tarih sahnesinde zarif bir iz bırakarak yeni bir döneme karıştı.

Jaquet-Droz ismi, üç yüzyıl sonra bile aynı ruhtan beslenmeye devam ediyor: hareket, doğa, mekanik zarafet ve kusursuz illüzyon sanatı. 21. yüzyılda yeniden doğan bu miras, modern otomata mühendisliğinin en çarpıcı örnekleriyle birleşerek koleksiyonerlere adeta yaşayan saatler sunuyor.

Bu bağlamda, sizlerle en çok dikkatimi çeken saatleri burada paylaşıyorum; her biri Jaquet-Droz’un teknik, sanatsal ve tarihsel DNA’sının farklı bir yorumunu temsil ediyor.

Singing Bird Clock Restorasyonu

Pierre Jaquet-Droz’un orijinal Singing Bird Clock adlı karmaşık otomatonu, 18. yüzyılda Napoleon tarafından hediye edilen bir örnek olarak biliniyordu. Bir İngiliz koleksiyoncunun müzeye bağışı sonrası Jaquet-Droz atölyeleri tarafından yaklaşık iki yıl süren titiz bir restorasyon yapıldı; sonuçta saat tekrar çalışır hale getirildi. Bu eser; işlemeli bronz süslemeler, çok borulu ötüş mekanizması ve belirli saatlerde otomatik hareketler sergileyen bir kuş düzeniyle markanın mekanik zenginliğinin somut kanıtıdır. Saat şu anda La Chaux-de-Fonds Saat Müzesi’nde sergileniyor.

Müzayede Rekoru: “Singing Bird Scent Flask”

Sotheby’s New York’ta düzenlenen “Important Watches” müzayedesinde, Jaquet-Droz’un 18. yüzyıla tarihlenen Singing Bird Scent Flask adlı eseri 2.53 milyon USD’ye alıcı bularak markanın antika saat rekorunu kırdı. Bu eser, küçük bir altın-emaye şişe formunda ve içinde 12 mm boyutunda bir mekanik kuş barındırıyor. Düğmeye basıldığında kuş, minyatür kanat hareketleri ve kuyruğun sallanmasıyla birlikte üç ötmeli tüp ile ses çıkarıyor; mekanizma çok küçük ölçekli bir org düzeneği şeklinde çalışıyor. Eserin, 18. yüzyılda Çinli saray müşterileri için özel üretildiği ve Qianlong döneminin estetik taleplerini karşıladığı kaydediliyor — bu tarihsel bağlantı, parçayı hem teknik hem de kültürel açıdan özel yapıyor.

Tourbillon Skelet Red Gold – Dragon Mask ve Tourbillon Dragon John Howe

Doğu mitolojisindeki ilahi ejderhadan ilham alan bu model, altın oyma, emaye ve el boyaması teknikleriyle oluşturulmuş etkileyici bir ejderha maskesine sahip. 200 saati aşan el işçiliğiyle şekillenen detaylar, gül kesim zümrüt göz ve uğurlu bulutlarla çevrelenen uçan tourbillonla birleşerek iskelet kadranda güçlü bir görsel etki yaratıyor.

John Howe’un fantastik dünyasıyla Jaquet Droz’un zanaatkârlığını buluşturan bu modelde, grand feu emaye ve el boyaması minyatürlerle betimlenen mavi ejderha öne çıkıyor. 43 mm beyaz altın kasa, markanın imzası ‘8’ düzenindeki saat-dakika ve tourbillon yerleşimini çerçevelerken, ince mavi saniye ibresi kompozisyona hafif bir hareket katıyor.

Tropical Bird Repeater

Markanın otomat geleneğini sürdüren bu model, tavus kuşları, sinek kuşları, yusufçuklar ve tropik bitkilerle bezeli canlı bir yağmur ormanı sahnesi sunuyor. Beyaz sedef zemin üzerine kurulan kadran, 12 yönündeki siyah oniks saat diskiyle merkezden uzak bir yerleşim kullanıyor. Kasanın solundaki düğmeye basıldığında şelale akıyor, üç yusufçuk kanat çırpıyor, sinek kuşu çiçeğe yaklaşırken titreşiyor ve mavi tavus kuşu tüylerini açarak sahneyi hareketlendiriyor.

47 mm pembe altın kasa içinde yer alan elle kurmalı RMA89 mekanizma, dakika tekrarlama işlevine sahip olup 21.600 vuruş/saat frekansında çalışıyor ve 60 saatlik güç rezervi sunuyor.

Petite Heure Minute – Monkey

Siyah lake zemin üzerine altın rölyefle işlenen maymun figürü, dal dokuları ve sedef arka planıyla adeta canlı bir minyatür heykel. Otomatik 2653 kalibresi 68 saat güç rezervi sunuyor. Jaquet-Droz’un hayvan temalı işçiliğinin zarif örneklerinden biri.

Petite Heure Minute – Dog

Çin Ay Takvimi’nde Köpek Yılı’na özel olarak dört Petite Heure Minute saatleri, köpeğin kelebekle oynadıktan sonra zodyak yarışını on birinci sırada tamamlaması efsanesinden ilham alıyor. Tasarımlardan ikisi Grand Feu emaye işçiliğiyle, diğer ikisi ise altın oyma tekniğiyle üretilmiş olup, kadranlarında geleneksel Çin aslan köpeği motifleri yer alıyor. Her dört model de yalnızca 28 adetle sınırlı.

Geneva Bird Repeater

Sedef kadranda Cenevre Gölü’nün yumuşak ışıltısı, Jet d’Eau’nun ince silueti ve Salève Dağı’nın fonu… Ön planda iki saka kuşu yavrularını beslerken bir yumurta çatlıyor; tüm hareketler üçlü çekiçli minute repeater mekanizmasıyla kusursuz uyum halinde. 47 mm pembe altın kasada çalışan RMA88 mekanizması hem repeater hem otomaton işlevlerini taşıyor. Sadece 8 adet üretilen bu parça, mekanik bir tabloya nefes verilmiş hissi uyandırıyor.

Loving Butterfly Automaton

43 mm’lik bir sahnede kanat çırpan kelebek, dönen tekerlekler ve minyatür bir orman… Meteorit, aventurin ve opal kadran seçenekleriyle her biri 30–40 saniyelik otomaton animasyonları sunuyor. Yalnızca 28 adet üretildi.

Bird Repeater 300th Anniversary Edition

La Chaux-de-Fonds’un pastoral manzarasında iki kızılgerdan kuşu yavrularını besler; ince emaye detaylar ve altın oyma bitkilerle zenginleştirilmiş bu 300. yıl özel eseri yalnızca 8 adet üretilmiştir.

Magic Lotus Automaton

Magic Lotus, lotus havuzu, yüzen koi balığı ve mevsimleri simgeleyen 3 boyutlu çiçekler üzerinden bir anlatı kuruyor. Otomaton tamamen mekanik güçle 4 dakikaya kadar devam eden döngüler sunuyor; güç rezerv göstergesi ise sahnedeki minyatür bir yusufçuk figürüyle entegre.

Tourbillon Skelet Sapphire – Bushido

Safir kasanın şeffaf mimarisi içinde mikro oyulmuş samuray maskesi, mavi yarı saydam emaye boynuzlar ve Murano camı dokunuşlarıyla birleşen iskeletleştirilmiş mekanizma, markanın zanaatkârlığı modern bir manifestoya dönüştürüşünü temsil ediyor.

Year of the Snake

Altın gövdesi beş parçalı bir yapıdan oluşan yılan motifi emaye dolgulu pullarıyla kıvrılan formda “iyi şans” karakterini oluşturuyor. Sonora Sunrise ve sedef kadran seçenekleriyle 2025 Yılan Yılı’na adanmış zarif bir yorum.